Tiến sĩ Bùi Xuân Minh, trưởng nhóm nghiên cứu thiết kế bán dẫn và Công nghiệp 4.0 tại Đại học RMIT Việt Nam, nhận định, đây là thời điểm then chốt để đất nước tăng cường khả năng làm chủ các công nghệ trọng yếu và thúc đẩy quá trình chuyển đổi công nghiệp.

Tiến sĩ Bùi Xuân Minh, trưởng nhóm nghiên cứu Thiết kế bán dẫn và Công nghiệp 4.0, Khoa Khoa học, Kỹ thuật & Công nghệ, Đại học RMIT Việt Nam (Hình: RMIT)

Thoát khỏi vai trò lắp ráp, Việt Nam từng bước làm chủ công nghệ hiện đại

Việt Nam đang dần khẳng định vị thế trên bản đồ công nghệ toàn cầu khi trở thành điểm đến của nhiều tập đoàn hàng đầu thế giới như Intel, Samsung, Qualcomm, Renesas, Synopsys, Marvell và Faraday. Tính đến cuối năm 2024, ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam được kỳ vọng đạt doanh thu trên 6,16 tỷ USD. Tuy nhiên, trong chuỗi cung ứng chất bán dẫn toàn cầu, Việt Nam vẫn chủ yếu đảm nhận các khâu lắp ráp, kiểm thử và đóng gói, những công đoạn có giá trị gia tăng thấp.

Theo Tiến sĩ Bùi Xuân Minh, Việt Nam hiện chưa có nhà máy chế tạo tấm bán dẫn trong nước, điều này khiến khả năng tham gia của các doanh nghiệp vào các phân khúc có giá trị cao như thiết kế chip hay sản xuất tiên tiến vẫn còn hạn chế.

Thách thức của Việt Nam không chỉ nằm ở cơ sở vật chất hay vốn đầu tư mà còn ở nguồn nhân lực chất lượng cao, hạ tầng nghiên cứu và chuỗi cung ứng hậu cần chuyên biệt, từ nguồn điện ổn định, vật liệu đạt chuẩn đến hệ thống logistics chuyên dụng phục vụ sản xuất chip.

“Để có thể cạnh tranh, Việt Nam không chỉ cần thêm vốn mà cần một hệ thống chính sách toàn diện, khung pháp lý vững chắc về sở hữu trí tuệ, cùng hệ sinh thái tích hợp đầy đủ để thúc đẩy đổi mới sáng tạo”. Tiến sĩ Minh nhấn mạnh.

Dẫu còn nhiều thách thức đang tiếp diễn, ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam vẫn đang có những bước tiến vững chắc. (Hình: L N – unsplash.com)

Dẫu vẫn còn nhiều rào cản nhưng động lực phát triển ngành bán dẫn Việt Nam đang trở nên rõ rệt hơn bao giờ hết. Việc thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển ngành bán dẫn do Thủ tướng Chính phủ đứng đầu cùng kế hoạch đào tạo 50.000 kỹ sư bán dẫn đến năm 2030, thể hiện cam kết mạnh mẽ từ cấp cao nhất trong việc định hình tương lai công nghiệp công nghệ cao của đất nước. Theo Tiến sĩ Minh, “Việt Nam đang bước vào giai đoạn mang tính quyết định. Nếu có những bước đi chiến lược và quyết liệt ngay từ bây giờ, chúng ta hoàn toàn có thể trở thành một thế lực đáng gờm trong cuộc đua bán dẫn khu vực Đông Nam Á”.

Kiến tạo sức mạnh công nghệ Việt Nam đến năm 2050

Ngành công nghiệp bán dẫn đang trở thành động lực then chốt, thúc đẩy tiến bộ công nghệ hiện đại, làm nền tảng cho đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực AI, Internet vạn vật (IoT),điện toán biên và đám mây, viễn thông, ô tô và thiết bị điện tiêu dùng.

Cơ hội của Việt Nam xuất phát từ xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng toàn cầu. Trước bối cảnh căng thẳng địa chính trị, các doanh nghiệp buộc phải tìm kiếm lựa chọn thay thế cho Trung Quốc, Đài Loan, và Việt Nam đang nhanh chóng nắm bắt thời cơ. Song song đó, nhiều công nghệ tiên phong đang được quan tâm đặc biệt. Điển hình là điện toán bộ nhớ, giải pháp giúp giảm đáng kể mức tiêu thụ năng lượng của phần cứng AI, cùng với phát triển chip lượng tử phục vụ các lĩnh vực chiến lược như mật mã học và dược phẩm.

Tiến sĩ Minh bổ sung: “các công cụ thiết kế chip từ những tập đoàn nhưCadence, Synopsys và Siemens đang tái định nghĩa tốc độ và hiệu quả chi phí trong quá trình chế tạo chip”. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh, quá trình chuyển đổi không thể tự diễn ra và đầy rủi ro. “Nếu không đầu tư thực chất vào nhân lực, hạ tầng và bảo vệ sở hữu trí tuệ, Việt Nam sẽ có nguy cơ bỏ lỡ cơ hội vàng”. Để đạt được thành công, Tiến sĩ Minh cho rằng Việt Nam cần tiếp cận vấn đề ở cấp độ hệ thống. “Đào tạo kỹ sư thôi là chưa đủ. Việt Nam cần một chiến lược phối hợp, trong đó Chính phủ, doanh nghiệp và các trường đại học cần cùng chung tay hành động”.

Chính phủ dẫn dắt,doanh nghiệp nội địa tiên phong

Chính phủ cần đóng vai trò dẫn dắt bằng cách xây dựng chính sách ưu đãi và hạ tầng kỹ thuật đồng bộ. Theo Tiến sĩ Minh: “Bên cạnh các ưu đãi về thuế, trợ cấp và tài trợ vốn nhằm thu hút đầu tư vào sản xuất cũng như nghiên cứu và phát triển bán dẫn, Việt Nam cần đầu tư một nhà máy chế tạo bán dẫn quốc gia, đồng thời nâng cao độ tin cậy của hệ thống điện, nước và hạ tầng logistics để hỗ trợ các hoạt động R&D và sản xuất chip công nghệ cao”. Ngoài ra, các khung pháp lý về bảo vệ sở hữu trí tuệ và các thỏa thuận chuyển giao công nghệ với các tập đoàn hàng đầu như TSMC hay GlobalFoundries cũng đóng vai trò then chốt trong việc hình thành nền công nghiệp bán dẫn hiện đại.

Doanh nghiệp đang đứng ở tâm điểm của quá trình chuyển mình, đặc biệt là các công ty trong nước. Tiến sĩ Minh nhấn mạnh: “Thúc đẩy hợp tác giữa các doanh nghiệp Việt Nam như Viettel hay FPT với những tập đoàn bán dẫn hàng đầu thế giới như Intel, Samsung, Cadence, Synopsys, TSMC là yếu tố then chốt để thúc đẩy chuyển giao tri thức và tiến bộ công nghệ”.

Bên cạnh hợp tác doanh nghiệp, giáo dục cũng cần được đặt làm trọng tâm. Ông cho rằng: “Cần tích hợp các môn học như thiết kế vi mạch, vi điện tử và vật lý bán dẫn vào chương trình đào tạo. Quan trọng hơn, cần xây dựng mối liên kết chặt chẽ giữa giới học thuật và doanh nghiệp, nhằm đào tạo nguồn nhân lực sẵn sàng cho môi trường làm việc thực tế và đáp ứng nhu cầu phát triển ngành bán dẫn”.

Với lợi thế về giáo dục, hợp tác liên ngành và trao đổi tri thức, Đại học RMIT Việt Nam đang ở vị trí thuận lợi để hỗ trợ quá trình chuyển mình của ngành bán dẫn trong nước. Tiến sĩ Minh cho biết: “Thông qua việc cung cấp các chương trình đào tạo chuyên sâu, thúc đẩy hợp tác với các tập đoàn bán dẫn hàng đầu trong và ngoài nước, đồng thời tổ chức các sự kiện chia sẻ kiến thức, nhà trường có thể đóng vai trò tiên phong trong việc phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và đào tạo nguồn nhân lực công nghệ cao tại Việt Nam”.

Theo Tiến sĩ Minh, chặng đường 25 năm tới của ngành bán dẫn Việt Nam vừa là cơ hội đầy hứa hẹn, vừa là ưu tiên cấp thiết. (Hình: L N – unsplash.com)

Với Tiến sĩ Minh, con đường phía trước vừa đầy hứng khởi vừa mang tính cấp thiết. “Chúng ta đang có đà phát triển. Giờ là lúc biến khát vọng thành hành động”. Ông dành lời khuyên cho các bạn trẻ hướng đến ngành bán dẫn: “Hãy học hỏi không ngừng và linh hoạt thích nghi. Ngành công nghiệp bán dẫn thay đổi rất nhanh và những ai giữ được sự tò mò, khiêm tốn cùng khả năng sáng tạo sẽ là những người dẫn dắt tương lai ngành bán dẫn Việt Nam”.

Hướng tới năm 2050, hành trình của ngành bán dẫn Việt Nam có thể không rầm rộ như các công nghệ khác nhưng lại mang ý nghĩa sống còn. Trong cuộc đua này, chính những con chip nhỏ bé có thể trở thành động lực tạo nên những bước chuyển lớn, góp phần định hình tương lai số của đất nước./.

Nguyễn Hằng