CNHT nội địa còn hạn chế
Theo Bộ Công Thương, CNHT được coi là ngành sản xuất nền tảng của ngành công nghiệp chính yếu, thông qua việc cung cấp linh kiện, phụ tùng và các quy trình kỹ thuật. Do vậy, CNHT là "xương sống" cho rất nhiều ngành công nghiệp khác. Thời gian qua, với các chính sách mạnh mẽ từ Chính phủ, Bộ Công Thương, lĩnh vực CNHT đã có những bước tiến đáng kể.
Dù đã có định hướng mũi nhọn tập trung vào các ngành dệt may, da giày, điện tử, sản xuất lắp ráp ô tô, cơ khí chế tạo, công nghệ cao; công nghiệp vật liệu, luyện kim… song thực tế, hầu hết các ngành vẫn đang gặp khó khăn trong phát triển. Các chuyên gia cho rằng, nội tại của các doanh nghiệp (DN) CNHT trong nước còn yếu, chưa thể hấp thụ được cơ hội khi các tập đoàn lớn của nước ngoài đầu tư vào Việt Nam. Tỷ lệ nội địa hóa trong nhiều lĩnh vực vẫn còn khiêm tốn, nhưng lĩnh vực dệt may, da giày đạt khoảng 45 - 50%, cơ khí chế tạo đạt 15 - 20%, lắp ráp ô tô từ 5 - 20%.
Đơn cử như lĩnh vực điện tử, nhiều tập đoàn lớn như Samsung, Apple, LG, Intel… đã đầu tư vào Việt Nam. Tuy nhiên, bà Đỗ Thị Thúy Hương - Ủy viên Hiệp hội DN điện tử Việt Nam (VEIA) kiêm phó chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam nhận định, tỷ lệ nội địa hóa ngành này còn thấp; các sản phẩm điện tử trên thị trường Việt Nam đa số là hàng nhập khẩu nguyên chiếc hoặc lắp ráp trong nước bằng linh kiện ngoại; DN CNHT ngành điện tử dù đã tham gia vào chuỗi giá trị của ngành, nhưng mới cung cấp được các sản phẩm đơn giản, có giá trị hàm lượng công nghệ thấp.
Cần tạo động lực thúc đẩy lĩnh vực CNHT trong nước phát triển
Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cũng chỉ ra, do đặc thù của sản xuất CNHT và xuất phát điểm thấp, năng lực sản xuất của các DN Việt Nam chưa đáp ứng các điều kiện để hưởng chính sách ưu đãi, nên thực tế triển khai các chính sách ưu đãi cho CNHT còn nhiều khó khăn.
Nâng cao năng lực cạnh tranh
Hiện Việt Nam đang còn nhiều dư địa để phát triển lĩnh vực CNHT, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết về nâng cao năng lực sản xuất, tiêu chuẩn sản phẩm, kỹ năng quản trị và liên kết hợp tác sản xuất theo chuỗi của doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp FDI.
Theo ông Chu Việt Cường - Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ phát triển công nghiệp, Cục Công nghiệp, việc triển khai đồng bộ các giải pháp từ chuẩn hóa quy trình đến hỗ trợ chi phí và hợp tác song phương sẽ góp phần xây dựng chuỗi cung ứng bền vững, thúc đẩy công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế của Việt Nam, từ đó tạo đồn bẩy phát triển ngành CNHT hướng tới tự chủ.
Để thúc đẩy nội địa hóa thiết bị hỗ trợ phát triển CNHT, thời gian qua Công ty CP ô tô Trường Hải (Thaco) đã có những điểm sáng, cụ thể thông qua sự hỗ trợ của Dự án khoa học và công cấp quốc gia Thaco từng bước làm chủ được tính toán, thiết kế và mô phỏng hoàn chỉnh kết cấu ô tô khách, từ đó đã rút ngắn được thời gian thiết kế xe so với trước đây.
Đáng chú ý Thaco Auto tiếp tục nghiên cứu, phát triển sản phẩm xe bus thế hệ hoàn toàn mới; nâng cấp các linh kiện nội, ngoại thất xe bus, ứng dụng công nghệ mới, vật liệu mới thân thiện với môi trường. Đồng thời, Thaco Auto đầu tư nâng cấp nhà máy Thaco Bus với dây chuyền công nghệ sản xuất theo hướng hiện đại, tự động hóa, thông minh, kết nối mở với không gian xanh bên trong và bên ngoài nhà máy. Trong đó, xưởng hàn được đầu tư dây chuyền sản xuất khung chassis & hệ thống robot hàn tự động kết hợp các thiết bị cắt laser thép tấm, thép hộp, đảm bảo sản xuất từ các linh kiện rời đến body hoàn thiện.
Tiến sĩ Phan Đăng Phong - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Cơ khí (Bộ Công Thương) cho biết: Thông qua sự hỗ trợ của Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công Thương trong việc triển khai các dự án khoa học công nghệ, Viện đã làm chủ về thiết kế, chế tạo các thiết bị phụ trợ và từng bước làm chủ việc thiết kế nhà máy, chế tạo các thiết bị cơ khí thủy công cho các công trình thủy điện, trong đó có hai dự án cấp đặc biệt là Sơn La (2.400 MW) và Lai Châu (1.200 MW).
Bên cạnh đó, làm chủ thiết kế, chế tạo một số hệ thống thiết bị phụ cho các nhà máy nhiệt điện như thiết kế, chế tạo, thử nghiệm, lắp đặt, vận hành hệ thống lọc bụi tĩnh điện (ESP),nâng được tỷ lệ nội địa hóa từ 76% lên 94% về khối lượng và từ 65,18% lên 79,6% về giá trị…
Nhìn nhận về ngành CNHT, bà Trương Thị Chí Bình - Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội CNHT Việt Nam cho biết, Việt Nam là nước “đi sau” trong công cuộc xây dựng ngành công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Chính phủ Việt Nam vẫn luôn trải thảm đỏ và thu hút đầu tư FDI. Tuy nhiên, việc yêu cầu các DN FDI nội địa hóa còn khá dè dặt. Do đó, phải có chế tài đủ mạnh để các doanh nghiệp FDI thực hiện được tỷ lệ nội địa hóa, liên doanh với các DN trong nước sản xuất linh kiện, phụ kiện; đưa ra các tiêu chí và biện pháp khuyến khích cũng như chế tài xử phạt những doanh nghiệp FDI không thực hiện đúng cam kết về tỷ lệ nội địa hóa. Chính phủ và các ban, bộ ngành liên quan cần tiếp tục quyết liệt và quyết liệt hơn nữa trong việc “thúc ép” các doanh nghiệp FDI cam kết nội địa hóa. Đồng thời, tập trung phát triển CNHT trong nước để giữ chân dòng vốn FDI.
“Chính vì vậy, để tiếp tục tạo động lực thúc đẩy lĩnh vực CNHT trong nước phát triển, bên cạnh sự nỗ lực nâng cao năng lực sản xuất của mỗi DN thì hệ thống cơ chế chính sách về CNHT cần được hoàn thiện và triển khai đồng bộ, hiệu quả hơn nữa”- bà Trương Thị Chí Bình nói.
Mới đây Chính phủ vừa ban hành Nghị định 205/2025/NĐ-CP, sửa đổi và bổ sung Nghị định 111/2015/NĐ-CP, nhằm thúc đẩy phát triển CNHT. Một trong những điểm nổi bật tại Nghị định là bổ sung các chính sách hỗ trợ mạnh mẽ hơn cho hoạt động nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ nhằm sản xuất các sản phẩm CNHT thuộc Danh mục ưu tiên phát triển.
Đặc biệt, đối với các dự án hợp tác nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao công nghệ giữa DN và tổ chức khoa học công nghệ, mức hỗ trợ có thể lên tới 50% chi phí đầu tư máy móc, thiết bị, thiết kế, đào tạo, sở hữu trí tuệ, thuê chuyên gia tư vấn… Đồng thời, mức hỗ trợ có thể lên tới 70% chi phí cho các hoạt động nâng cao năng lực chuyên gia, đơn vị tư vấn trong lĩnh vực này.
Kim Tuyến
