3 điểm nghẽn
Không thể phủ nhận về những thành tựu của ngành công nghiệp điện tử Việt Nam trong những năm qua. Việt Nam thuộc nhóm các quốc gia xuất khẩu điện tử lớn nhất thế giới, đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu điện thoại di động, đứng thứ 5 về xuất khẩu máy tính và linh kiện, theo báo cáo Thương mại thế giới (World Trade Report).
Theo bà Đỗ Thị Thúy Hương - Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam, kiêm Phó Chủ tịch Hiệp hội CNHT Việt Nam: Doanh nghiệp (DN) Việt có thể làm được các sản phẩm linh phụ kiện ở tầm trung và cao nhiều. Vị thế của DN điện tử trong chuỗi cung ứng ngày càng được nâng lên.
Ngành điện tử tăng trưởng mạnh, nhưng giá trị gia tăng nội địa còn thấp. Cần chính sách thực chất để nâng tầm doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ
Đáng chú ý, 6 tháng năm 2025, điện tử, máy tính và linh kiện là ngành hàng lập kỷ lục xuất khẩu với kim ngạch gần 48 tỷ USD, tăng tới 40% so với cùng kỳ năm trước. Những con số ấn tượng này có sự đóng góp khổng lồ của các tập đoàn FDI như Samsung, LG, Foxconn, Intel... Tuy nhiên, một thực tế đáng suy ngẫm là tỷ lệ nội địa hóa ngành điện tử mới chỉ đạt khoảng 15%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 45% vào năm 2020.
Một số chuyên gia kinh tế cũng nêu 3 vướng mắc cơ bản mà các DN CNHT điện tử gặp phải. Thứ nhất, DN CNHT ngành điện tử thiếu vốn để mở rộng sản xuất, vốn để đầu tư cho thiết bị công nghệ hiện đại để tăng năng suất, chất lượng sản phẩm.
Thứ hai, vấn đề nguồn nhân lực, nhất là nhân lực quản trị, vận hành sản xuất đang còn yếu.
Thứ ba, Chính phủ và các tổ chức quốc tế đã có nhiều chương trình hỗ trợ DN nâng cao năng lực, nhưng cũng mong muốn sẽ tiếp tục đi vào chiều sâu đào tạo nhân lực tập trung, trọng điểm. Mặt khác, bản thân DN tiếp cận nguồn thông tin về lĩnh vực này.
Cần hỗ trợ bằng chính sách với tính thực thi mạnh
Theo TS. Nguyễn Quốc Việt - Phó Viện trưởng phụ trách Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội),việc tham gia vào chuỗi cung ứng của các DN CNHT điện tử là cơ hội tốt giúp các DN Việt Nam phát triển bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh và thích ứng, mở rộng và phát triển thị trường, thúc đẩy xuất khẩu và khai thác tốt hơn lợi thế từ các Hiệp định Thương mại tự do thế hệ mới.
Mặc dù có nhiều cơ hội tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, nhưng các chuyên gia kinh tế cũng thẳng thắn cho rằng, trong “cuộc đua” này, doanh nghiệp FDI có nhiều ưu thế hơn. Từ góc độ của các tập đoàn FDI, rào cản lớn nhất của DN Việt không chỉ nằm ở giá cả, mà còn ở năng lực quản trị, tính ổn định về chất lượng và khả năng tham gia vào quá trình thiết kế sản phẩm.
Báo cáo của Samsung Việt Nam cho thấy, dù số lượng nhà cung ứng cấp 1, cấp 2 của họ đã tăng lên đáng kể với 63 DN tính đến cuối năm 2024, nhưng phần lớn vẫn tập trung vào các lĩnh vực như bao bì, in ấn, cơ khí đơn giản. Số DN tham gia vào chuỗi cung ứng linh kiện công nghệ cao vẫn còn rất hạn hữu.
Mới đây, Chính phủ vừa ban hành Nghị định 205/2025/NĐ-CP, sửa đổi và bổ sung Nghị định 111/2015/NĐ-CP, nhằm thúc đẩy phát triển CNHT. Có thể thấy, Nghị định về CNHT cùng các chính sách ưu đãi đã tạo ra một “cú hích” nhất định, mang lại những tín hiệu tích cực cho các DN CNHT điện tử. Một số DN đã tận dụng tốt cơ hội để vươn lên, khẳng định vị thế. Tuy nhiên, vẫn chưa đủ mạnh để tạo ra sự đột phá toàn diện. Để chính sách thực sự phát huy tối đa hiệu quả, cần có những giải pháp đồng bộ.
Đơn cử, bên cạnh chính sách ưu đãi, cần có các chương trình hỗ trợ DN CNHT điện tử nâng cao năng lực quản trị, công nghệ, chất lượng sản phẩm thông qua các khóa đào tạo, chuyển giao công nghệ, tư vấn chuyên sâu. Tăng cường các hoạt động kết nối giữa DN CNHT trong nước với các tập đoàn FDI, tạo điều kiện để các DN Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, từ đó nâng cao tiêu chuẩn và năng lực sản xuất.
Đã đến lúc cần có sự vào cuộc quyết liệt hơn nữa từ các bộ, ngành, địa phương để gỡ bỏ những rào cản. Chỉ khi đó, các DN CNHT điện tử Việt Nam mới có thể thực sự lớn mạnh, tự tin bước vào chuỗi cung ứng toàn cầu và góp phần nâng cao giá trị “Made in Vietnam” một cách thực chất.
Kim Tuyến
