Công nghiệp hỗ trợ năng lượng nâng cao năng lực tự chủ công nghệ

Trao đổi với Tạp chí Doanh nghiệp và Thương mại, ông Chu Việt Cường - Giám đốc Trung tâm hỗ trợ phát triển công nghiệp, Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) đã có những đánh giá về vấn đề này. Tạp chí trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc.

PV: Thưa ông, hệ thống chính sách được hoàn thiện thời gian qua đã tạo chuyển động gì cho sự phát triển của công nghiệp hỗ trợ ngành năng lượng?

Ông Chu Việt Cường: Trong những năm gần đây, hệ thống chính sách dành cho công nghiệp hỗ trợ, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng đã được hoàn thiện theo hướng ngày càng thực chất hơn. Trước hết, Nghị quyết 23 (2018) của Bộ Chính trị xác định phát triển công nghiệp hỗ trợ là “điểm tựa then chốt” để nâng cao năng lực công nghiệp quốc gia đến 2030, tầm nhìn 2045. Tiếp đó, Quyết định 68 (2017) và Quyết định 493 (2022) đã cụ thể hóa bằng Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ và Chiến lược phát triển ngành cơ khí đến 2035, tạo nền tảng hình thành năng lực sản xuất thiết bị trọng yếu cho ngành năng lượng.

Ông Chu Việt Cường, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ phát triển công nghiệp- IDC (Bộ Công Thương)

Một bước tiến quan trọng khác là Nghị định 205 (2025),sửa đổi Nghị định 111 (2015),bổ sung nhiều ưu đãi trực tiếp cho các doanh nghiệp sản xuất thiết bị điện từ biến áp, thiết bị truyền tải đến các cấu phần cơ khí.

Đồng thời, Nghị Quyết 55-NQ/TW năm 2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 về chiến lược năng lượng quốc gia đặt ra mục tiêu chủ động chuỗi cung ứng thiết bị năng lượng trong nước, tiến tới tự chủ ở các công nghệ như điện gió, điện mặt trời, lưu trữ và truyền tải điện.

Nhờ đó, khung pháp lý và định hướng phát triển đã trở nên rõ ràng hơn, giúp doanh nghiệp và địa phương có cơ sở tiếp cận ưu đãi, đầu tư công nghệ, đổi mới sáng tạo, nâng chất lượng nhân lực và hoàn thiện hạ tầng. Đây chính là nền tảng để doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu trong lĩnh vực năng lượng.

PV: Thưa ông, tỷ lệ nội địa hóa trong các dự án năng lượng đang được thúc đẩy theo hướng nào? Điểm nghẽn nào khiến doanh nghiệp khó tham gia sâu vào chuỗi cung ứng, thưa ông?

Ông Chu Việt Cường: Tăng tỷ lệ nội địa hóa trong các dự án năng lượng đang được Chính phủ coi là nhiệm vụ then chốt, bởi đây vừa là thước đo năng lực sản xuất trong nước, vừa quyết định mức độ tự chủ của ngành năng lượng trong bối cảnh chuyển dịch xanh. Những năm gần đây, tỷ lệ nội địa hóa đã cải thiện ở nhiều lĩnh vực nhưng nhìn chung vẫn chưa đạt kỳ vọng.

Ở điện gió, Việt Nam mới nội địa hóa khoảng 25- 30%, chủ yếu ở móng trụ, kết cấu thép, cọc, tháp turbine và hệ thống đấu nối. Một số doanh nghiệp như CS Wind, TOMECO, Lilama, EEMC đã cung ứng thiết bị đạt chuẩn quốc tế.

Ở điện mặt trời, tỷ lệ nội địa hóa đạt 35 - 40%, tập trung vào khung giá đỡ, dây dẫn, tủ điện, inverter và một phần module PV. Việt Nam nằm trong Top 10 sản xuất pin mặt trời, có Boviet Solar, IREX Solar, Vina Solar…

Trong thiết bị điện, truyền tải và lưu trữ, nhiều DN trong nước đã làm chủ công nghệ. Dù vậy, tỷ lệ nội địa hóa của Việt Nam vẫn thấp hơn Thái Lan (60- 65%) hay Malaysia (55- 60%). Nguyên nhân chính gồm: Hạn chế về tài chính; khoảng cách công nghệ - thiết bị; thiếu nhân lực kỹ thuật cao; Rào cản kỹ thuật và tiêu chuẩn khi tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Bên cạnh đó, Việt Nam đang có lợi thế về tốc độ phát triển công nghiệp chế tạo và lực lượng lao động kỹ thuật ngày càng cải thiện. Nếu chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, hệ sinh thái hỗ trợ được kết nối hiệu quả, tỷ lệ nội địa hóa của ngành năng lượng hoàn toàn có thể nâng lên 40- 50% trong những năm tới.

PV: Bộ Công Thương đã có những bước hỗ trợ cụ thể nào để gỡ các điểm nghẽn cho doanh nghiệp và định hướng giải pháp thời gian tới, thưa ông?

Ông Chu Việt Cường: Với vai trò là đơn vị sự nghiệp trực thuộc Cục Công nghiệp, Trung tâm hỗ trợ phát triển công nghiệp (IDC) được giao nhiệm vụ hỗ trợ quản lý nhà nước và triển khai các chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ. Những năm qua, IDC đã triển khai các hoạt động cụ thể để tháo gỡ điểm nghẽn cho doanh nghiệp.

Thứ nhất, IDC tư vấn giúp doanh nghiệp đạt các tiêu chuẩn công nghiệp hỗ trợ như: ISO, IATF, từ đó nâng chất lượng và khả năng tham gia chuỗi cung ứng.

Thứ hai, Trung tâm hỗ trợ doanh nghiệp thuộc danh mục ưu tiên tiếp cận ưu đãi của Chính phủ: Miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp; miễn, giảm thuế nhập khẩu máy móc, thiết bị.

Thứ ba, IDC đẩy mạnh đào tạo nhân lực chuyên sâu. Trung tâm đã phối hợp Samsung Việt Nam đào tạo khoảng 200 kỹ sư khuôn mẫu chất lượng cao. Đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng mô hình nhà máy thông minh. Đến năm 2024, đã có 36 doanh nghiệp được hỗ trợ. Từ đầu 2025 đến nay thêm 5 doanh nghiệp phía Bắc (KCT, Nhựa Vân Long, AMA Holdings, Vina Electric…) và sắp triển khai cho 5 doanh nghiệp phía Nam.

Thứ tư, IDC tổ chức các hội chợ, hội thảo và kết nối B2B giữa doanh nghiệp chuỗi cung ứng toàn cầu. Hiện Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo nghị định mới nhằm thúc đẩy ứng dụng khoa học - công nghệ và phát triển công nghiệp chế tạo trong lĩnh vực điện. Dự thảo tập trung vào 4 nhóm giải pháp chính:

Một là, mở rộng ưu đãi về thuế, đất đai và tín dụng cho DN sản xuất thiết bị điện, vật liệu mới cho pin và công nghệ lưu trữ năng lượng.

Hai là, hỗ trợ R&D và chuyển giao công nghệ tiên tiến trong sản xuất thiết bị năng lượng tái tạo.

Ba là, ưu tiên sử dụng thiết bị sản xuất trong nước đối với các dự án dùng vốn nhà nước, qua đó tạo đầu ra ổn định cho doanh nghiệp nội địa.

Bốn là, xây dựng cơ sở dữ liệu doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ ngành năng lượng để kết nối DN - viện nghiên cứu - trung tâm kỹ thuật với các khách hàng công nghiệp.

Khi được ban hành, nghị định này sẽ tạo cú hích mạnh mẽ, giúp doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ năng lượng nâng vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

PV: Xin cảm ơn ông!

Kim Tuyến