Cần đột phá chính sách để thu hút đầu tư vào công nghiệp hỗ trợ

PV: Thưa ông, trong bối cảnh dòng vốn đầu tư toàn cầu đang có sự dịch chuyển mạnh, ông đánh giá thế nào về tình hình thu hút đầu tư trong và ngoài nước vào lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam hiện nay, đặc biệt là xu hướng và những điểm sáng đáng chú ý?

Ông Phạm Văn Quân: Về thu hút đầu tư FDI, dư địa để phát triển cho ngành công nghiệp hỗ trợ còn rất lớn, tuy nhiên nguồn vốn FDI đầu tư cho công nghiệp hỗ trợ vẫn còn hạn chế. Theo thống kê, từ năm 2020 đến nay, tổng mức đầu tư của các doanh nghiệp FDI vào công nghiệp hỗ trợ mới chỉ đạt khoảng trên 20 tỷ USD, trong khi đầu tư từ các doanh nghiệp trong nước vào công nghiệp hỗ trợ đạt 5-6 tỷ USD.

Ông Phạm Văn Quân, Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương)

Có rất nhiều vấn đề liên quan, nhưng tôi nghĩ rằng khó khăn duy nhất là đầu tư vào công nghiệp hỗ trợ đang đòi hỏi rất nhiều nguồn vốn và công nghệ, mà đấy lại chính là những điểm yếu các doanh nghiệp trong nước đang đang phải gặp phải.

Từ cách đây khoảng 10 năm, Chính phủ đã ban hành Nghị định 111/2015/NĐ-CP để khuyến khích, hỗ trợ các doanh nghiệp có được những ưu đãi nhất định khi đầu tư vào công nghiệp hỗ trợ - nền tảng xương sống để phát triển công nghiệp của đất nước.

PV: Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu liên tục biến động và tiềm ẩn nhiều rủi ro, việc thu hút đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ hiện nay đang đứng trước những thuận lợi và thách thức nào, thưa ông?

Ông Phạm Văn Quân: Về mặt khách quan, chúng tôi nhận thấy các doanh nghiệp FDI vẫn chưa thực sự khuyến khích các doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng. Họ vẫn muốn kéo doanh nghiệp sang để làm chuỗi, vì thực ra các doanh nghiệp này đã quen làm với nhau rồi, quy trình công nghệ chuẩn với nhau rồi nên triển khai công việc sẽ nhanh hơn.

Trong khi đó, tiếp cận về khoa học công nghệ cũng như chuẩn tác phong công nghiệp của các doanh nghiệp vẫn còn hơi chậm để có thể tham gia vào chuỗi.

Chúng tôi có những chính sách nhất định, nhất là trong Nghị định 205/2025/NĐ-CP chúng tôi cũng đang yêu cầu những doanh nghiệp FDI muốn nhận được hỗ trợ của chương trình này thì bắt buộc phải có một doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia vào cùng chuỗi, có hợp đồng liên kết với doanh nghiệp FDI đó, thì mới được nhận ưu đãi của chương trình này.

Thực tế, phần lớn doanh nghiệp Việt quy mô nhỏ, thiếu vốn và khó đầu tư vào nghiên cứu hay dây chuyền công nghệ do chi phí lớn. Nắm bắt khó khăn này, chương trình công nghiệp hỗ trợ đã triển khai các gói hỗ trợ toàn diện với đầu tư trung tâm hỗ trợ phát triển công nghiệp cho doanh nghiệp sản xuất thử nghiệm, đào tạo công nghệ mới ở nước ngoài và kết nối doanh nghiệp với thị trường quốc tế.

Bên cạnh đó, chúng tôi cũng hỗ trợ thêm về nhiều chính sách liên quan đến ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp… Doanh nghiệp tham gia vào ngành công nghiệp hỗ trợ có thể được ưu đãi rất nhiều, với những chính sách rất đặc thù nhằm hỗ trợ, dìu dắt bước đầu và khi mà các doanh nghiệp có thể vững bước rồi thì chúng tôi có thể hoàn thành trách nhiệm hỗ trợ của quản lý nhà nước.

PV: Thời gian qua, hệ thống chính sách ưu đãi và khung pháp lý cho phát triển công nghiệp hỗ trợ đã từng bước được hoàn thiện. Ông đánh giá thế nào về hiệu quả thực thi các chính sách này trong thu hút đầu tư, và đâu là những vướng mắc cần tháo gỡ để chính sách thực sự đi vào cuộc sống?

Ông Phạm Văn Quân: Việt Nam ngoài ưu điểm là có một hệ thống chính trị rất ổn định, thì trong khoảng 1 năm gần đây lãnh đạo Đảng, Nhà nước đang dùng thể chế trở thành một ưu thế cạnh tranh so với các quốc gia trong khu vực. Bảy Nghị quyết chiến lược của Bộ Chính trị tháo gỡ rất nhiều điểm mắc trong thể chế và đấy là một điểm lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong giai đoạn tới.

Công nghiệp hỗ trợ cần bước đột phá từ chính sách đến thực tiễn

Nhà nước với vai trò kiến tạo và dẫn dắt đã ban hành, triển khai nhiều cơ chế, chính sách thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ. Cách đây gần 10 năm, Nghị định 111/2015/NĐ-CP ra đời, nhưng trong quá trình thực hiện đã bộc lộ một số khó khăn, hạn chế. Những điểm này sau đó được cập nhật trong Nghị định 205. Tuy nhiên, chỉ sau thời gian ngắn, Nghị định 205 đã bộc lộ sự lạc nhịp so với tinh thần đổi mới trong Nghị quyết 57 và Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, vì vậy cần sớm được tiếp tục điều chỉnh, bổ sung trong các văn bản pháp luật liên quan.

Ví dụ như chúng tôi đang xây dựng Luật Công nghiệp trọng điểm, có rất nhiều dư địa để có thể cụ thể hóa được những chính sách, chủ trương lớn của của Bộ Chính trị liên quan đến phát triển kinh tế tư nhân cũng như ứng dụng khoa học công nghệ vào phát triển.

Trong quá trình xây dựng và thực thi chính sách vẫn còn một số khó khăn, do chính sách thường có độ trễ. Nhiều ưu đãi đã ban hành nhưng doanh nghiệp chưa tiếp cận, chưa quan tâm vì chưa hiểu rõ lợi ích nếu đạt chuẩn các chương trình, dù cơ quan quản lý đã tích cực phối hợp địa phương tuyên truyền, hướng dẫn.

Một yếu tố khác cũng khó khăn khi áp dụng chính sách là nhiều khi các doanh nghiệp Việt của mình cưa đầu tư chưa được bài bản. Ví dụ, để nhận được ưu đãi của chương trình thì doanh nghiệp phải đảm bảo đủ điều kiện an toàn sản xuất, về quy trình công nghệ, về phòng cháy chữa cháy, về đảm bảo an toàn môi trường… nhưng nhiều khi doanh nghiệp chúng ta đang thiếu một điểm nào đó.

Thứ hai là các doanh nghiệp Việt chưa có bộ phận tư vấn pháp lý chuyên nghiệp để nghiên cứu, chuẩn bị hồ sơ cho những chương trình như thế này và để hỗ trợ các doanh nghiệp ở đấy thì Bộ Công Thương và Cục Công nghiệp chúng tôi có Trung tâm hỗ trợ phát triển công nghiệp sẽ hỗ trợ cho doanh nghiệp trong việc triển khai những chương trình đó.

PV: Xin cảm ơn ông!

Kim Tuyến