Công nghiệp hỗ trợ TP. Hải Phòng – Phá vỡ “trần kính” để vào chuỗi cung ứng

Hội nghị kết nối doanh nghiệp FDI và các doanh nghiệp phụ trợ do Ban Quản lí Khu kinh tế Thành phố Hải Phòng tổ chức nhận được sự tham gia tích cực từ phía các doanh nghiệp

 "Đại bàng" làm tổ và nghịch lý của chuỗi cung ứng

Bức tranh công nghiệp của Hải Phòng chưa bao giờ lại rực rỡ đến thế. Lũy kế đến tháng 10/2025, các khu công nghiệp, khu kinh tế (KCN, KKT) trên địa bàn thành phố đã thu hút 1.011 dự án với tổng vốn đầu tư nước ngoài ước đạt 42,7 tỷ USD.

Quan trọng hơn, dòng vốn FDI đang có xu hướng rõ rệt: chuyển từ chiều rộng sang chiều sâu. Những cái tên như LG (đầu tư 10,5 tỷ USD),Bridgestone (1,22 tỷ USD),Regina Miracle (1 tỷ USD) hay Pegatron (900 triệu USD) không chỉ mang đến nguồn vốn khổng lồ mà còn góp phần định hình các ngành công nghiệp mũi nhọn của thành phố. Nhu cầu về linh kiện, phụ tùng và dịch vụ hỗ trợ tại chỗ là vô cùng lớn.

Nhận diện đây là "chìa khóa" để ngành này trở thành "ngành kinh tế mũi nhọn", lãnh đạo thành phố Hải Phòng đã sớm hành động. Quyết định số 4297/QĐ-UBND của UBND Thành phố Hải Phòng ban hành Chương trình phát triển CNHT của thành phố đến năm 2025, định hướng đến 2030. Chính phủ cũng liên tiếp tạo đòn bẩy chính sách, từ Nghị định 111/2015-NĐ-CP đến Nghị định 205/2025-NĐ-CP mới đây, mở ra các cơ chế hỗ trợ đột phá về vốn, công nghệ và đào tạo.

Thế nhưng, một thực tế được chỉ ra trong một khảo sát của JETRO (Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản) cho thấy, doanh nghiệp Việt mới chỉ đáp ứng được khoảng 10% nhu cầu của các doanh nghiệp FDI. Các doanh nghiệp nội địa, phần lớn, vẫn đang đứng ngoài chuỗi cung ứng giá trị cao, chủ yếu đảm nhận các khâu gia công giản đơn.

"Sức khỏe" doanh nghiệp địa phương - Mong manh trong giai đoạn phục hồi

Ông Phạm Đoàn Tùng, Chủ tịch Hiệp hội Hỗ trợ Phát triển Công nghiệp Hải Phòng (IDA) chia sẻ thẳng thắn rằng, “sức khỏe” thực tế của các doanh nghiệp hội viên trong năm 2025 nhìn chung còn yếu. Họ vừa trải qua giai đoạn suy giảm đơn hàng và chi phí sản xuất tăng cao, nên vẫn đang trong giai đoạn phục hồi mong manh. Dù vậy, tinh thần của các doanh nghiệp là rất kiên cường. Họ đang chủ động tìm cách liên kết, chuyển đổi mô hình để duy trì năng lực cạnh tranh.

 Theo ông Tùng, rào cản lớn nhất đang kìm hãm doanh nghiệp CNHT vừa và nhỏ đó là: "Khát" mặt bằng sản xuất do thiếu quỹ đất và mặt bằng phù hợp, trớ trêu thay, lại đến từ việc nhiều KCN, cụm công nghiệp không thực hiện đúng quy định dành quỹ đất cho doanh nghiệp phụ trợ; Khó tiếp cận nguồn vốn ưu đãi do thủ tục phức tạp và yêu cầu tài sản thế chấp thường vượt quá khả năng của doanh nghiệp; Áp lực của chuyển đổi xanh và chuyển đổi số ngày càng lớn, trong khi doanh nghiệp lại đang thiếu hụt nhân lực kỹ thuật cao và công nghệ mới để đáp ứng.

Trước những khó khăn đó, các tổ chức như Hiệp hội IDA và Ban quản lý Khu kinh tế Hải Phòng (HEZA) đang nỗ lực đóng vai trò cầu nối. Về phía IDA, Hiệp hội đã tổ chức chuỗi "Ngày hội kết nối doanh nghiệp CNHT Hải Phòng – FDI" định kỳ hằng quý. Những nỗ lực này đã mang lại kết quả bước đầu, hỗ trợ trên 40 doanh nghiệp hội viên tiếp cận trực tiếp bộ phận thu mua của các tập đoàn FDI. Đáng chú ý, khoảng 12 doanh nghiệp đã ký được biên bản ghi nhớ (MOU) hoặc hợp đồng cung ứng cấp 2, cấp 3 trong các lĩnh vực linh kiện nhựa kỹ thuật, cơ khí chính xác và bao bì.

Nhưng đó là câu chuyện của các FDI vừa và nhỏ. Khi được hỏi về các "đại bàng" lớn, ông Tùng thừa nhận một thực tế phũ phàng: “Hiện chưa có doanh nghiệp nào (trong hiệp hội) chính thức trở thành nhà cung ứng cấp 1. Đối với các tập đoàn FDI lớn khi vào Việt Nam thường kéo theo cả một hệ sinh thái nhà cung ứng "ruột" của họ từ nước ngoài, khiến các doanh nghiệp nội địa không thể chen chân vào”.

 Cần một cú hích từ thượng tầng

Hội nghị kết nối doanh nghiệp FDI và các doanh nghiệp CNHT ngày 31/10 do Ban Quản lí Khu kinh tế Thành phố Hải Phòng chủ trì chính là một động thái mạnh mẽ nhằm phá vỡ rào cản này. Tại đây, cả doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp nội địa đều bày tỏ mong muốn hợp tác thực chất. Phía FDI muốn tìm kiếm nhà cung cấp ổn định, chất lượng ngay tại chỗ để giảm chi phí và sự phụ thuộc vào nhập khẩu. Phía doanh nghiệp phụ trợ trong nước coi đây là "con đường ngắn nhất... để vươn tầm quốc tế".

Phát biểu tại hội nghị, ông Lê Trung Kiên, Phó chủ tịch UBND thành phố, Trưởng Ban Quản lý Khu kinh tế Hải Phòng, đã đưa ra một thông điệp rõ ràng. Ông nhấn mạnh CNHT là "mắt xích" quyết định chiều sâu nội địa hóa và khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng. Doanh nghiệp FDI cần chủ động chia sẻ yêu cầu kỹ thuật và "đồng hành giúp đỡ đối tác trong nước đáp ứng tiêu chuẩn". Doanh nghiệp phụ trợ phải tự thân nâng cao năng lực, công nghệ sản xuất, đổi mới tư duy để đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao về chất lượng, chi phí và pháp lý. Chính quyền thành phố cam kết sẽ tiếp tục phát huy vai trò điều phối, kết nối, hỗ trợ doanh nghiệp CNHT "nâng chuẩn" để tiếp cận kế hoạch đặt hàng của FDI.

Ông Lê Trung Kiên - Phó Chủ tịch UBND Thành phố Hải Phòng phát biểu tại hội nghị

Những nỗ lực kết nối là rất đáng quý, nhưng để giải quyết tận gốc vấn đề, cần nhiều hơn thế. Trao đổi với chúng tôi sau hội nghị, ông Phạm Đoàn Tùng, Chủ tịch IDA, vẫn còn nhiều trăn trở. "Chúng tôi đánh giá cao tinh thần cầu thị của chính quyền thành phố. Nhiều kiến nghị của Hiệp hội, như bố trí quỹ đất riêng cho CNHT, đã được tiếp nhận tích cực. Tuy nhiên, vướng mắc lớn nhất hiện nay nằm ở cơ chế và tốc độ phản hồi chính sách".

Ông Tùng đưa ra một ví dụ nhức nhối về chính sách đất đai: "Khâu triển khai thực tế rất yếu. Khi doanh nghiệp CNHT muốn mua đất, các chủ đầu tư KCN, CCN không nhiệt tình hỗ trợ vì họ muốn bán diện tích lớn cho FDI với giá cao, nhanh thu hồi vốn. Khâu giám sát việc thực thi của các chủ đầu tư này vẫn là điểm yếu". Theo ông Tùng, vấn đề mang tính chiến lược, là sự nhận thức về tầm quan trọng của CNHT vẫn chưa đúng mức. Ông cho rằng, một quốc gia muốn tự chủ, muốn đứng vững trước các biến động địa chính trị, đều phải dựa trên một nền công nghiệp sản xuất dân sự tự chủ.

Từ góc nhìn đó, Hiệp hội hỗ trợ phát triển công nghiệp Hải Phòng kiến nghị hai giải pháp mang tính bắt buộc, đó là: Thực thi chính sách và Yêu cầu cam kết từ FDI. Phải đưa các nội dung ưu đãi trong Nghị định 111/2015 và Nghị định 205/2025 mới ban hành vào thực tiễn, đặc biệt là hỗ trợ về đất đai, vốn ưu đãi và công nghệ. Đồng thời, phải yêu cầu FDI cam kết rõ ràng về tỷ lệ nội địa hóa và chuyển giao công nghệ. Quan trọng hơn, "phải có cơ chế giám sát cam kết này, gắn liền với việc FDI được hưởng các ưu đãi về thuế". Chỉ khi điểm nghẽn này được tháo gỡ, doanh nghiệp nội mới có chỗ đứng thật sự để phát triển, tham gia sâu vào chuỗi cung ứng và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Hải Phòng đang đứng trước vận hội lớn. Các "đại bàng" đã chọn nơi đây làm tổ. Chính sách từ Trung ương và quyết tâm của địa phương đã sẵn sàng. Nhưng để biến Hải Phòng từ một "công xưởng lắp ráp" thành một "trung tâm công nghiệp hỗ trợ công nghệ cao", cần một cú hích quyết liệt để phá vỡ "trần kính" về chính sách và thực thi, mở toang cánh cửa cho doanh nghiệp nội địa bước vào cuộc chơi toàn cầu.

Kim Hồng - Nguyễn Hằng